Konuşmacılar
Açıklama
Statik dil modellerinden öğrenme becerisine sahip modellere geçiş, yapay zeka çevirisinde sıçrama yarattı. Bu konuya dair tartışmalar, antropomorfik çerçevede, insan çevirisiyle makine çevirisini karşılaştırmaya odaklanıyor (Searle, 1980; Chomsky, Roberts, Watumull, 2023; Browning, LeCun, 2022). Sentaksik dil anlayışı üzerinden yapay zekayı eleştiren bu bakışa göre, yapay zeka kendisine verilen talimatları izleyebilir, paternleri birleştirebilir ama söyleneni anlayamaz, semantik boyutu yoktur.
Bu çalışmada yapay zeka ve çeviri tartışmasına farklı bir açıdan yaklaşacağım.
Etienne Balibar, insanın tarihselliği bakımından dijitalleşmenin anlamını sorgularken, yapay zeka teknolojilerinin toplumsal ilişkileri sömürgeleştirdiğini, kullanıcılarda yabancılaşma etkisi yarattığını savunuyor (Balibar, 2024). Balibar’ın çizdiği çerçeveyi, antropomorfik bakış açısına düşmeden yapay zeka çevirisini düşünmek için kullanacağım.
Çeviriyi dillerin birbirini tamamlaması ve çevrilemezi çevirme denemesi olarak düşündüğümüzde, dili de ergon değil, energeia olarak, indirgenemez bir çoğullukla tanımlamak mümkün olur (Benjamin, 1996; Humboldt, 1996; Cassin, 2019). Peki yapay zeka çevirisi bu dil anlayışına dahil edilebilir mi? Yapay zeka çoğunlukla iletişim işleviyle sınırlı kalmakta ve çevirdiği metnin kültürel bağlamını yakalayamamaktadır. Bu ise çevrilemezi çevirmeye çalışarak dillerin zenginleşmesini sağlamak yerine, dilleri kültürel boyutlarından ayırıp sığlaştırmaktadır. Balibar’ın bahsettiği tarihsellik kaybı, sömürgeleşme ve yabancılaşma bu şekilde gerçekleşir.
Bu soruna yönelik felsefi çözüm önerileri neler olabilir? Antropomorfik yapay zeka eleştirileri, dillerin kültürsüzleşmesi sorununa çözüm olamaz: yapay zekanın olmadığı bir dünya düşünmek artık ne mümkün ne de anlamlıdır. Yapay zekanın insanla protez ilişkisi içinde geliştiği bir sistem kurulabilir (Leroi-Gourhan, 1992; Simondon, 1958). Oysa bugünkü eğilim yapay zeka sistemlerini, performans sistemleri olarak algılamak şeklindedir (Lyotard, 1979). Bu algıyı değiştirecek bir felsefe, yapay zekanın kültürel fakirleşme etkisini bozabilir (Hui, 2019).
Anahtar Sözcükler: Çeviri, yapay zeka, yabancılaşma, çevrilemez, protez
Institution / Affiliation / Kurum
Bordeaux Montaigne Üniversitesi Felsefe Bölümü / Paris Nanterre Üniversitesi IREPH Araştırma Labotaruvarı
| Presentation language / Sunum Dili | TR (Türkçe) |
|---|---|
| Disciplines / Disiplinler | Philosophy / Felsefe |
| E-mail / E-posta | emine.sarikartal@gmail.com |
| ORCID ID | 0000-0002-0200-406X |
| Country / Ülke | Fransa |
